آنچه کارفرمایان و کارگران کارگاه های ریخته گری و ذوب فلزات در مواجهه با عوامل مخاطره آمیز محیط کار باید بدانند..
یشگیری از مواجهه با عوامل مخاطره آمیز در صنعت
آنچه کارفرمایان و کارگران کارگاه های ریخته گری و ذوب فلزات در مواجهه با عوامل مخاطره آمیز محیط کار باید بدانند..
- نقش خدمات بهداشت حرفه ای در کاهش حوادث
- عوامل مخاطره آمیز شیمیایی
- بیماریهای شغلی
- عوامل مؤثر در رخداد حوادث
- راه‌های پیشگیری از بروز حوادث
-کنترل‌های فردی - آموزش
- استفاده از وسایل حفاظت فردی جهت پیشگیری از بیماریهای ناشی از کار
نقش خدمات بهداشت حرفه ای در کاهش حوادث
تشکیلات بهداشت حرفه ای در ریخته گری شامل مرکز بهداشت کار، خانه های بهداشت کارگری و کمیته های حفاظت فنی و بهداشت کار می باشند که با ارائه خدمات تخصصی می‌توانند نقش به سزایی در کاهش حوادث داشته باشند. کارشناس بهداشت حرفه ای با تشکیل کمیته حفاظت فنی و بهداشت کار، انجام بازرسی های منظم، ارزیابی ریسک، مشخص نمودن مناطق خطر و موقعیت های خطرناک، ارائه راهکارهای مناسب، آموزش چهره به چهره به کارگران، تشکیل پرونده های پزشکی وانتخاب صحیح وسایل حفاظت فردی مطابق دستورالعمل های بهداشتی برای کلیه کارکنان محیطی امن و بهداشتی را فراهم می نماید.
عوامل مخاطرآمیز شیمیایی (گازها، گرد و غبار، دود و دمه)
آلاینده های شیمیایی در حرفه ریخته گری شامل گرد و غبار، دود ودمه، گاز دی اکسید گوگرد، مونوکسید کربن، سولفور آهن، اکسیدهای نیتروژن و فلزات سمی نظیر سرب، کادمیوم، نیکل، مس و کروم، سیلیس و موادی نظیر فنل، کلرید و آمونیم و... می‌باشد.
بیماریهای شغلی
کار کردن در محیطی که گردوغبار در آن وجود داشته باشد باعث بیماریهای شدید در ریه می‌شود. در کارگاه های ریخته گری و ذوب فلز، گرد وغبار و گاز و بخارات شیمیایی، منشأ تولید سرطان می‌باشند.
برخی از این بیماری ها عبارتند از:
v مسموم شدن در اثر موادی که دارای عواملی سمی هستند.
v ناراحتی‌های مجاری تنفسی و ریه، مانند تنگی نفس صنعتی که به وسیله مواد موجود در محیط کار ایجاد می‌شوند.
v ایجاد ناراحتی در سطوح خارجی بدن، مثل ایجاد خارش و خراشیدگی در پوست و چشم‌ها
در صورت وجود شرایط ناایمن وعوامل زیان آور محیط کار مانند: مواد خطرناک شیمیایی- استرس های حرارتی- سرو صدای بالاتر از حد مجاز-بلند کردن بار غیر مجاز توسط کارگر- بیماری های ناشی از کار برا ی کارگران رخ خواهد داد .
عوامل مؤثر در رخداد حوادث در ریخته‌گری و ذوب فلزات
1- وجود مقدار کمی آب حتی به صورت نم و رطوبت یا قطرات آب و تماس با حرارت‌های بالا باعث افزایش حجمی ناگهانی و تشکیل بخار (حدود 25000 برابر) شده که این پدیده را انفجار می‌گویند.
2- وجود رطوبت در ظروف سرباز، کف کارگاه، محوطه ذوب ریخته‌گری باعث انفجار و پرتاب شدید مواد مذاب به اطراف خواهد شد که این موضوع باعث بروز حوادث ناگوار و مرگباری می‌شود.
3- معمولاً برای باز کردن مسیر خروج مواد مذاب از ناودان و تمیز کردن پاتیل‌هایی که مقداری از مواد مذاب در آنها باقی مانده از هوای فشرده استفاده می‌شود و آلوده بودن وسایل کار به روغن منجر به آتش‌سوزی می‌گردد.
4- چنانچه فضای کارگاه از گازهایی نظیر گاز دی اکسید کربن، متان و هیدروکربن‌هایی مثل اتان، بوتان، پروپان پر شده باشد غلظت آنها به 5% بر سد ایجاد جرقه‌ای محیط باعث انفجار خواهد شد وجود گازهای مذکور ایجاد ضعف، سرگیجه، تمایل به خواب، افزایش ضربان قلب و در نهایت باعث بیهوشی کارگران می‌گردد.
5- چنانچه در نزدیکی کوره‌های ذوب فلزات مخازن تحت فشار مثل تانک اکسیژن و کپسول گاز ازت، استیلن و غیره وجود داشته باشند، در اثر گرما حجم داخل آنها افزایش یافته و همین امر باعث انفجار و آتش سوزی در محل می‌گردد و برای پیشگیری از چنین حوادثی مخازن مذکور باید دارای پلاک شناسایی از نوع استاندارد بوده و در محل به دور از منطقه ریخته‌گری نصب شوند.
6- لبریز کردن پاتیل‌های مواد مذاب به هنگام حمل و نقل و جابجایی، حوادثی را به دنبال دارد که به منظور پیشگیری از این حوادث مقدار مجاز بارگیری پاتیل از مواد مذاب باید متناسب با ارتفاع آن باشد.
7- تشعشع و حرارتی که مواد به هنگام ذوب شدن ایجاد میکنند عوارضی مانند خیرگی چشم‌ها و سوختگی‌های ناشی از تشعشع حرارت در پوست بدن ایجاد می‌‌‌نمایند برای پیشگیری از عوارض مذکور می‌بایست سطح مواد مذاب با خرده کک، ذغال و سبوس برنج پوشانده شود.
8- تجمع مقداری گاز در محفظه قالب گاهی باعث می‌شود در هنگامی که مواد مذاب در محفظه ریخته می‌شود آنها را پرتاب نموده باعث انفجار شده و حوادثی را ایجاد می‌نماید. همچنین گاهی پس از سر ریز شدن مواد مذاب در قالب درب پاتیل (استوپر) بسته شده و ریزش مواد به صورت ناخواسته باعث حوادثی می‌گردد. دقت بیشتر و مهارت لازم توسط کارگر ریخته گر در هنگام ریختن مواد مذاب به داخل محفظه قالب به منظور جلوگیری از پرتاب و پاشیدن مواد مذکور و ایجاد حادثه باید به عمل آید.
9- به خاطر طبیعت کار، کوره مقدار زیادی مونوکسید کربن تولید می‌نماید که ممکن است از درهای قسمت بارگیری نشت کرده و از طریق کوران های محیطی به اطراف نفوذ کرده و پخش می‌شود. منو کسید کربن گاز سمی غافل کننده ای است زیرا دیده نمی‌شود، بو ندارد و اگر مقدارش در محیط به اندازه کافی بالا رود می‌تواند به سرعت آثار سمی از خود به جا بگذارد به این علت کسانی که در سکوهای بارگیری یا قسمت‌های باریک گربه رو کار میکنند باید به خوبی با خطرات مسمومیت گاز کربن آشنا باشند. دستگاه تنفسی و لوازم حیات بخش باید همیشه آماده و در دسترس قرار گیرند و کارگران با طرز کار آنها آشنایی داشته باشند.
10- خطر مشتعل شدن در اثر وجود منیزیم به ویژه در ریخته گری های آهن.
11- مواد به طور مرتب در تمام طول عملیات باید به داخل کوره ریخته شوند و به همین دلیل باید در محلی نزدیک به کوره انبار شده و در دسترس باشند.
12- نظم و ترتیب و نظارت کافی و مناسب بر توده های مواد اولیه ضروری است با این روش می توان خطر مجروح شدن توسط افتادن و ریزش و لغزش اجسام سنگین را به حداقل رساند.
13- برای کم کردن حجم فلزات قراضه به اندازه مناسب در بار زدن به داخل کوره و همچنین پر کردن خود ظروف مخصوص بارگیری معمولاً جرثقیل‌هایی با آهن‌ربای الکتریکی بزرگ یا وزنه های سنگین استفاده می‌شود
14- استفاده از مقررات ویژه پیشگیرانه به منظور کم کردن خطر جراحات ناشی از پرتاب قطعات ریز پرتاب شده به اطراف الزامی می‌باشد. همچنین لازم است کابین جرثقیل ها به خوبی حفاظت شود و کارگران به خوبی راهنمایی شوند.
15- کسانی که با مواد مذاب سروکار دارند باید دستکش‌های چرمی بپوشند و از پوتین‌های محافظ استفاده کنند.
16- بارگیری بدون توجه و احتیاط می‌تواند سبب پر شدن زیادی مخزن شده و باعث ریزش خطرناکی شوند.
17- سکوی بارگیری معمولا بالاتر از سطح زمین است و می‌تواند باعث ایجاد خطر شود. بنابراین لازم است که با سطحی کامل، صاف و غیر لغزنده پوشیده شود همچنین باید در اطراف آن هر گودالی در کف نرده های محکم تعبیه شده باشد.
18- کوره‌ها معمولاً دوتایی ساخته شده و متناوب مورد استفاده قرار می‌گیرند. و زمانی که یکی از کوره‌ها در حال کار است دیگری در حال تعمیر می‌باشد. در حین تعمیرات کارکنان داخل گنبد کوره حضور دارند، زیرا عایق‌های نسوز غالباً احتیاج به تعمیر یا تعویض پیدا میکنند. بنابراین احتیاط‌ها و پیش بینی‌های لازم باید در نظر گرفته شود تا از تخلیه مواد از داخل درهای بارگیری در زمان تعمیرات جلوگیری شود. برای حفاظت کارگران در مقابل افتادن اجسام پرت شدنی باید از کلاه های ایمنی استفاده شود.
حوادث دیگری نیز ممکن است برای کارگران ریخته‌گری ایجاد شود که عبارتند از:
v گیر کردن انگشتان دست در سیم بکسل یا زنجیره‌ای جرثقیل حامل مواد مذاب
v سقوط اجسام سنگین روی دست و پای کارگران
v ایجاد بیماریهای مختلف ریوی ناشی از تنفس گرد و غبار مضرمانند بیماری سیلیکوز
v ایجاد مسمومیت‌های مختلف ناشی از تنفس گازهای سمی موجود در فضای کارگاه
v خارش پوست و ایجاد بیماریهای جلدی در اثر تماس با مواد محرک
v خستگی، درد مفاصل در اثر عدم وجود نور کافی، هوا و رطوبت مناسب در کارگاه
v سوختگی ناشی از برخورد مواد مذاب یا حرارت ناشی از مواد مذکور به صورت یا دست و پای کارگر ریخته‌گر
راه‌های پیشگیری از بروز حوادث در ریخته‌گری
برای پیشگیری از وقوع حوادث و بیماریهای ناشی از کار در کارگاه‌های ریخته‌گری مقررات زیر باید به مرحله اجرا درآید:
1- آموزش کافی به صورت تئوری و عملی به کارگران قبل از استخدام
2- رعایت نظافت در محیط کار کارگران
3-تهویه مناسب (به صورت عمومی یا موضعی)
4- استفاده از وسایل حفاظت فردی مثل دستکش نسوز، کلاه، عینک، نقاب، کفش، لباس کار، ماسک ضد شیمیایی، گوشی حفاظتی در صورت نیاز گتر و پیش‌بند نسوز
5- تقلیل ساعات کارگران ریخته‌گری در حد شش ساعت در روز طبق ماده 52 قانون کار با توجه به اینکه کار در مجاورت کوره‌های ذوب جزو کارهای سخت و زیان‌آور محسوب می‌شود.
6- احتراز از کارهای خطرناک در محیط کار
7- استفاده از تابلوهای هشدار دهنده و نصب پوسترهای ایمنی در محل کار
8- تغییر شغل در مشاغل هم خانواده و تبدیل احتمالی کارهای سنگین به سبک
9- بازنشستگی پیش از موعد کارگران ریخته‌گر با توجه به مقررات تأمین اجتماعی
10- تغذیه مناسب کارگران جهت تأمین مقاومت کافی بدن در مقابل بیماری‌ها
11-ممنوعیت شوخی و بی مبالاتی در محیط کار که بسیار پر خطر تلقی می‌شود.
12- آب‌پاشی در محیط‌های پر گرد و غبار مثل تمیزکاری قطعات ماسه سازی، تخلیه، ماسه‌های برگشتی
13- معاینات پزشکی کارگران ریخته‌گر قبل از استخدام مطابق ماده 19 آئین نامه کارهای سخت و زیان آور و پس از استخدام به طور مداوم
کنترل‌های فردی - آموزش
خطا های انسانی، بخش اعظم حوادث و عوارض سوء در محیط کار می‌باشد، آموزش و ارتقای آگاهی نیروی کار، نقش تعیین کننده ای در پیشگیری از بیماریهای ناشی از کار و حوادث دارد.
استفاده از وسایل حفاظت فردی جهت پیشگیری از بیماریهای ناشی از کار درکارگاههای ریخته گری و ذوب فلزات
صنعت ریخته گری، به خصوص کارگاه ذوب دارای منابع بالقوه خطرناکی چون فلز مذاب، گرما، گردوغبار،گاز و بخارات،دود و سر و صدا است. بنابراین مدیریت کارگاه علاوه بر بکار بستن کنترل‌های مهندسی و اجرایی باید کلیه وسایل حفاظت فردی را برای کارگران فراهم نماید. این وسایل عبارتند از:
v کلاه‌های محکم برای حفاظت سر
v وسایل حفاظت چشم‌ها و صورت
v وسایل حفاظت گوش‌ها
v ماسک‌های ضد گردوغبار یا سیستم‌های حفاظت دستگاه تنفسی
v لباس کار مناسب
v وسایل حفاظت دست‌ها و پاها
