سلامت کار برای کارگران

طب کار و سلامت کارگران اهمیت بالائی دارد. این که کارگر در محیط کار خود با چه عواملی مواجه است که می تواند برای سلامت وی خطرساز باشد.

برخی از این عوامل به مرور زمان بوجود می آیند، برخی دیگر درمان پذیر نیستند و از جمله مهمترین ویژگی های آنها این است که قابل شناسائی و پیگیری می باشند. این عوامل به صورت فیزیکی، شیمیایی، زیست شناختی و روانشناسی کارگر را تحت تأثیر قرار می دهند.

در علم طب کار فقط کارگر مورد نظر نیست، بلکه اعضای خانه او نیز باید تحت پوشش درمانی قرار گیرند. نظارتی که در کارخانه ها و صنایع انجام می شود، شامل کارخانه ها و صنایع درشت است و 80 درصد کارگران نیز در کارخانه های کوچک و کمتر از 50 نفر کار می کنند.

یک مشکل مطرح در این زمینه این است که حتی قانون تأمین اجتماعی شامل کارگاههای زیر 5 نفر نیست و معاینات ادواری هم حتی برای این کارگران انجام نمی شود و قانونی بر آن حکم فرما نیست. متخصصین طب کار نیز به دلیل نیاز آموزشی جذب دانشگاهها شده اند و مابقی نیز به دلیل ابهام در تعریف ردیف شغلی سرگردان هستند.

آمار آسیب های شغلی کارگران فقط در مورد کارگرانی موجود است که شامل پرداخت غرامت شده اند و آمار بیماری های شخصی و شایع اسکلتی و عضلانی که 60 تا 70 درصد جامعه جهانی کارگران با آن درگیرند، وجود ندارد.

این بیماری در ایران شدیدتر است، چون شرایط کاری در اینجا سخت تر است و تمام تجهیزات پرخطر از کشورهای صنعتی و توسعه یافته به کشورهای مثل ایران صادر می شود.

حیطه فعالیت طب کار بسیار وسیع بوده و ماحصل آن سلامت نیروی کار و افزایش بهره وری و در نتیجه افزایش تولید است.

طبق مطالعات انجام شده تأثیرات اقتصادی بیماری و آسیب های ناشی از کار، اثری قابل توجه بر روی میزان موفقیت یک سازمان دارد. به عنوان مثال با برقراری یک سیستم سلامت شغلی در یک سازمان، طی معاینات بدو استخدام، یک متخصص طب کار با شناختی که از ماهیت کار و توانائی ها و ظرفیت های مورد تقاضای کار دارد، می تواند کار مناسب فرد را پیشنهاد داده و در ضمن اعمال ملاحظات لازم با توجه به میزان سلامت و محدودیت های فردی، آن فرد را برای آن کار آموزش داده و کارآیی فرد در شغل مورد نظر را به حداکثر برساند.

سلامت می تواند با افزایش ظرفیت های فیزیکی مثل قدرت و استقامت، و همین طور ظرفیت های ذهنی مثل عملکرد شناختی و توانایی علت یابی باعث افزایش کارآیی فرد شود.

نکات بهداشتی در موقع کار با میکروسکوپ یا کامپیوتر

همه افرادی که با میکروسکوپ کار می کنند باید پس از مدتی به نقطه ای دورنگاه کنند تا چشمانشان دچار خستگی نشود . در ضمن جهت انجام کار با میکروسکوپ ، وجود نور کافی لازم وضروری است در پرسنلی که با کامپیوتر کار می کنند استفاده طولانی مدت از کامپیوتر باعث خستگی وتحریک چشم شده و ممکن است باعث سر درد شود .

جهت جلو گیری از عوارض بالا باید صفحه کلید وسطح کار متحرک قابل تنظیم باشد و حرکات دست در محدوده طبیعی باشد یعنی مچ دست ها صاف باشد و دست به طرف داخل وخارج خم نباشد .

وقتی می خواهیم از روی صفحه ای تایپ کنیم باید آن صفحه در ارتفاع مانیتور ودرست در کنار آن باشد تا با حرکات  کمتری بتوان هر دو را درمیدان دید ، داشته باشیم کاربر باید در خانه و محل کار ورزش ها و نرمش های لازم را انجام دهد

 فشارهای روانی نیز در بروز دردهای اسکلتی سهم بسزایی دارند کاربر نباید بطور مستمر پشت دستگاه بنشیند وباید هر چند مدت یکبار قدم بزند و به دور دست نگاه کند . از زیر پایی حتماٌ استفاده کنید . در صفحه کلیدهای پیشرفته ، جایی برای تکیه و استراحت مچ دست دارند که بسیار مفید می باشند . صفحه کلید را کمی به طرف جلو مایل کنید،از میز وصندلی با لبه  نرم وقابل اتکا استفاده کنید .

عوارض ناشی از ارتعاش

امروزه پیشرفت فن آوری و نیاز به افزایش بازده ماشین آلات ایجاب می نماید که شرایط برای افزایش سرعت و توان ماشینها فراهم شود این افزایش باعث حرکات زاید مکانیکی در اجزاء دستگاه شده وبصورت ارتعاش نمایان می شود هر فرد در زندگی معمول روزمره خود از جمله هنگام سوار شدن اتوبوس ، قطار و. . . در مواجهه با ارتعاشات گوناگونی قرار می گیرد همچنانکه مواجهه های شغلی با ارتعاش رو به افزایش است .

 هر جسمی که حرکت می کند ارتعاش هم ایجاد می کند این حالت بویژه در مورد حمل ونقل بیشتر صادق است همه سرنشینان خودروها اعم از اتومبیل ،کامیون قطار، هواپیما ، قایق ، موتور سیکلت تا حدودی در معرض ارتعاش قرار دارند . وقتی ارتعاش به بدن انسان منتقل می شود ممکن است برحسب وضعیت اندام ( ایستاده یا نشسته ) وفرکانس، ارتعاش تشدید یا تضعیف شود

طبق آمار موجود بیشتر کارگران ومتصدیان وسایل نقلیه در معرض تماس وسایل مرتعش کننده تمام بدن هستند . رانندگان اتوبوس ، کامیون ، متصدیان وسایل نقلیه سنگین مثل رانندگان تراکتور و بولدوزر ، خلبانان هلیکوپتر ، معدنچیان در مواجهه طولانی ارتعاش تمام بدن و آسیبهای ناشی از آن    می باشند . در این افراد بروز اختلالات دستگاه گوارش، جریان خون، سیستم عصبی وعضلانی اسکلتی نسبت به افراد عادی بیشتر است . در بین این افراد کمردرد ، آسیب دیسک بین مهره ای و خوردگی نخاع شایع است . اختلالات استخوانی سقط خودبخود و اختلالات مادرزادی از دیگر بیماریهای شایع در این افراد است . یک سری از ارتعاشات، ناشی از کارکردن با ابزارهای برقی  مانند اره زنجیری ، مته بادی ، ابزارهای سنگ بری و چکش تقه کاری می باشد که ارتعاش به دست منتقل می شود .این علائم ;در ابتدا به صورت سوزن سوزن شدن وکرختی انگشتان می باشد سپس انگشتان در محیط سرد یا زمانی که اشیاء سرد را لمس می کند شروع به سفید شدن می کند . رنگ پریدگی وسفید شدن متناوب اغلب از نوک یک انگشت شروع می شود ولی بطور پیشروند به نوک سایر انگشتان ودر نهایت به نوک وقاعده وتمام انگشتان دست امتداد یافته وانگشت شصت هم ممکن است درگیر شود اگر مواجهه طولانی شود ، زخمهایی در نوک انگشت ایجاد شده وباعث می شود نوک انگشت سیاه شود .

 با افزایش شدت بیماری، سفید شدن ویا سیاهی نوک انگشت ممکنست در تابستان نیز دیده می شود .

درموارد بسیار پیشرفته ممکنست مشکلات استخوانی ومفصلی بوجود بیاید که منجر به سفتی مفصل ومحدودیت حرکت ودرد مفصل می شود در این حالت مهارت دست کاهش می یابد .

برای پیشگیری از مشکلات فوق می توان از جایگزین کردن ابزارهایی که خوب طراحی شده اند استفاده نمود. پوشیدن دستکش های مخصوص، ارتعاش را به حداقل رسانیده ودست ها را گرم نگه می دارد ، بعد از یک برنامه زمانبندی شده کار – استراحت یا کاهش مدت کار روزانه بخصوص در مشاغل پر مخاطره می توان دوره های مواجهه طولانی با ار تعاش را کاهش داد کارگران باید آموزش های لازم درباره استفاده صحیح  از دستگاه های ایجاد کننده ارتعاش ونیز علائم ونشانه های مشکلات ناشی از ارتعاش را فرا بگیرند.

درمان در بیشتر موارد قطع مواجهه کارگر از جسم مر تعش می باشد .

در سایر موارد ،شدت حملات را می توان از طریق ماساژ دادن ، لرزاندن، حرکت دادن  دست به طرفین، یا قرار دادن دستها در آب یا هوای گرم کاهش داده یا متوقف نمود ، در غیر این صورت باید درمان بصورت جراحی باشد .

 

بیماریهای پوستی ناشی از کار

گرما و رطوبت

در صورتیکه محیط کار گرما ورطوبت بالایی داشته باشد و یا نوع کار همراه با انجام فعالیت شدید بدنی و عرق کردن زیاد بدن باشد ،در لایه سطحی پوست که از نژاد شاخی می باشد ، امکان صدمه خوردن ولیچ افتادگی وجود دارد ،  بنابراین طبقه شاخی نمی تواند وظیفه محافظتی خود را خوب انجام دهد و لذا ، عوارض وبیماریهایی را به دنبال دارد . یکی از شناخته شده ترین عوارض  گرما ورطوبت وتعریق ، پدیده عرق سوزی است که اکثراٌ در چین های بدن مثل کشاله ران وزیر بغل ، بوجود می آید در اثر رطوبت وتورم لایه های سطحی پوست دهانه غدد عرق بسته می شوند که این انسداد در اثر سائیدگی لباس نیز تشدید می گردد . تجمع عرق در داخل غدد عرق باعث التهاب پوست می شود وعلائمی  چون : قرمزی ، خارش ، سوزش، پوسته ریزی رابوجود می آورد که گاهی عفونتهای قارچی یا میکروبی نیز به آنها اضافه می شود . در محیط های گرم ومرطوب ، عفونتهای پوستی ، میکروبی و ویروسی نیز شیوع بیشتری دارد . چرا که بر اثر لیچ افتادگی ، عوامل بیماریزا

می توانند به لایه های زیرین پوست ، نفوذ کنند .

چه کسانی مستعد این عفونت ها هستند ؟

1-    ورزشکاران

2-    کارکنان آشپزخانه

3-    افرادی که از استخرها استفاده می کنند

4-    افرادی که در اطراف کوره ها ، کار می کنند

5-     ونظیر این ها می توانند مستعد این عفونت ها باشند ،

 علائم این عفونت های میکروبی :

1-    زخم ها

2-    التهاب سطحی یا عمیق

3-    ترشح چرکی ودردناک

 

گاهی مشاغل خاصی باعث ایجاد عفونت های نادر ومقاوم به درمان می شود ، مانند زخم های مزمن دردست ماهیگیران و ماهی فروشان که حتی گاهی نیاز به جراحی دارند . 

چراپوستهای مرطوب ؟

برای اینکه ویروسهای عامل زگیل از پوستهای مرطوب و زخم بهتر عبور می کنند به همین علت در کف پای ورزشکاران و کارکنانی که در استخر وسونا کار می کنند ، زگیل های شدید ومتعدد بروز می کند و یا در دست قصابها که مرتب دستهای خیس و مرطوب دارند شانس بروز زگیل بیشتر می باشد و آلودگی وسایل و لباسهای کار ، باعث برگشت وتکرار ضایعات درمان شده ، می گردند ویا باعث سرایت به سایر همکاران می گردد .

 

تماس با مواد شیمیایی

مواد شیمیایی می توانند به دو صورت تحریکی وآلرژیکی ، باعث التهاب وحساسیت پوست شود .  که با درجات کم وزیاد ، می توانند باعث تحریک پوست شوند که البته غلظت ماده ، نوع ماده و دفعات تماس با آن مواد ، در ایجاد و تشدید ضایعات پوستی موثر است .

انواع مواد اسیدی ، قلیایی و فرآورده های نفتی وبنزینی و حلال های شمیایی قادرند با حل کردن چربی بین سلولی پوست به زیر جلد پوست نفوذ کنند و باعث قرمزی وخارش شدید شوند و درموارد شدیدتر به صورت ترشح و تاول هم دیده می شود .

چه جاهایی بیشتردرمعرض تماس این مواد فرار می گیرند ؟

بیشتر این ضایعات را دردستها می بینیم ولی گاهی به علت آلوده شدن لباس ها ، ضایعات را می توان روی قسمتهای مختلف بدن ببینیم . ضایعاتی که در صورت رخ می دهد . بیشتر از طریق دست به صورت منتقل می شود و یا مواد به شکل گاز ، بخار ، گردوغبار در هوا پراکنده و روی پوست صورت می نشیند گاهی تغییرات رنگی پوست را درتماس شغلی با بعضی مواد شمیایی داریم و این مسئاله در مورد افرادی که در کارخانه ها با فلزات سنگین از قبیل نقره ، جیوه و. . .  سروکار دارند ممکن است به صورت لکه های تیره رنگ ، در محل تماس پوستی ببینیم

یکی دیگر از عوارض پوستی تماس با مواد شیمیایی ، سوختگی های شیمیایی می باشد . خیلی از مواد شیمیایی صنعتی هستند که می توانند باعث تخریب بافتی  وسوختگی شوند وعلاوه بر آن به دلیل جذب مقادیر بیشتر آن از طریق پوست ، باعث نارسایی کبدی و کلیوی گردد . گاهی علائم سوختگی پس از چند ساعت شروع می شود و ادامه تماس با مواد باعث صدمات بیشتری می شود از جمله :

قرمزی، التهاب ، سوزش ، خارش وسیاه شدن بافت زیرین پوست وایجاد زخم عمیق در آن .

اسیدها ، قلیاها ، سیمان ، فنل ، فسفر ، . . . موادی هستند که می توانند باعث سوختگی پوست ودر صورت جذب پوستی ، ایجاد مسمومیت کنند که گاهی برای کامل شدن درمان فرد نیاز به جراحی پیدا می کند .

یکی دیگر از عوارض تماس پوستی با مواد ، جوشهای چرکی است که به آن اکنه شغلی می گویند . موادی که می توانند منجر به این صدمه شود شامل : مواد هالوژنی ( کلر، ید ،. . . ) ، DDI ، بعضی مواد روغنی که در حفاریها به کار می رود ، گازوئیل ، روغن موتور ، آزبست فرآورده های قطران  می باشد . که این آکنه ها به شکل جوشهای قرمز ، چرکی ویا زیر پوستی سرسیاه وسرسفید ، در همان محل تماس پوستی با لباسهای آغشته با مواد شیمیایی ، بروز می کند که حتی بعد از بهبودی نیز ، جای زخم به جای می گذارد

 

تماس با نور خورشید

نور خورشید ترکیبی از چند نور می باشد که مخرب ترین جزء آن اشعه ماورا بنفش است که طول موج 400- 280 نانومتر دارد و با نفوذ به پوست باعث ایجاد صدماتی به سلول ها ورشته های ارتجاعی پوست می گردد . کسانی که بنا به شغلشان  وقت زیادی را در آفتاب صرف می کنند در معرض خطر بیشتری هستند که کشاورزان ، دامداران ، کارگران ساختمانی و . . . جزء این گروه می باشند .

عوارض نورخورشید را به 2 نوع حاد ( زودرس ) و مزمن ( دیررس ) می توان تقسیم کرد .

 آفتاب سوختگی ، مهم ترین عارضه زودرس اشعه ماوراء بنفش می باشد که می تواند خفیف یا شدید باشد . در مواردشدید پوست صورت ودست ها وسایر قسمتهای بدن که در معرض نور خورشید می باشد . علائم عمومی مانند تب ، لرز، بی قراری ، سردردو خواب آلودگی وضعف نیز ممکن است در فرد دیده شود . پوست های روشن وسفید نسبت به عوارض ماوراء بنفش حساسیت بیشتری دارند .

عوارض دیررس تماس با نورخورشید ، در اثر تخریب تدریجی ومستمر الیاف ارتجاعی پوست و سلولهای پوستی می باشد . ونتیجه آن ، شلی وافتادگی پوست ، چین وچروک ولکه ها یرنگی پوست می باشد . بیشتر از 50 درصد تغییرات پوستی که در افراد دیده می شود مربوط به صدمات آفتاب     می باشد . کشاورزان ودامداران که بیشترین فعالیت خود را در مقابل نور خورشید انجام می دهند دچار چین وچروک های عمیق پوستی در صورت و پشت گردن می شوند .

سلولهای رنگدانه ساز پوست در اثر تحریک نور ماوراء بنفش خورشید تکثیر و افزایش پیدا می کنند که آن را به شکل کک ومک ولکه های تیره رنگ در پوست افراد مسن می بینیم . آلرژی و واکنش حساسیتی به نور آفتاب از جمله عوارضی است که در بعضی افراد که آمادگی این بیماری رادارند ، مشاهده می شود . این حساسیت از یک دوره زمانی به بعد ایجاد می گردد درحالیکه قبلاٌ هیچ مشکلی نداشته ولی از یک زمانی به بعد دچار علائم قرمزی ، خارش ، و ضایعات کهیری در پوست صورت و نواحی روباز بدن می گردد که چند دقیقه تا  چند ساعت پس از تماس با نور آفتاب ایجاد می گردد و چنانچه تماس با نورخورشید تکرار شود ضایعات بدتر می شود .

 جدی ترین ومهم ترین عارضه دیررس آفتاب انواع سرطانهای پوستی است که در سنین پیری بروز می کند . وچون علت مهم آن آفتاب است بیشتر در مناطق روباز بدن مثل صورت ، گردن ، گوش ودستها ایجاد می گردد معمولاٌ به شکل زخم های مزمن و طول کشنده ای هستند که ابتدا باتصور زخم های معمولی ، درمان هایی روی آن انجام شده ولی بهبودی حاصل نشده لذا در صورت عدم تشخیص ودرمان به موقع ممکن است خطراتی برای فرد مبتلا داشته باشد . گاهی نیز سرطان پوستی به شکل یک خال سیاه رنگ که رشد سریعی داشته و گهگاه زخمی می شود بروز می کند .

 

اصول صحیح انجام کار در حالت نشسته :

بدن انسان به کار در حالت نشسنه.ویا ایستاده مداوم هماهنگی پیدا نکرده است و در حالت نشسته مداوم فشار بیشتری به کمر وارد می شود .نکته مهم در جلو گیری از بروز بیماریهای استخوانی عضلانی ناشی از کار ، ایجاد تنوع در کارمی باشد . مثلاٌ محیط و وظایف کاری به نحوی طراحی شوند که کاربر به طور مداوم در حالت ایستاده یا نشسته نباشد . اصول طراحی میز وصندلی در کارهای نشسته بسیار مهم هستند اگر صندلی یا میز مناسب نباشد کاربر زود خسته می شود . همینطور باید نور کافی آماده باشد . کاربری که به علت نور کم باید بطور مداوم برروی میز کار خود خم باشد مسلماٌ خیلی زود دچار ناراحتی های گردن می شود . امروزه برنامه های ورزشی متنوعی برای پرسنل اداری تهیه شده که مقداری از آنان در محیط کار ودسته جمعی انجام می شود .

 شایع ترین ناراحتی در افرادی که زیاد از حد کارهای نشسته انجام می دهند دردهای استخوانی عضلانی خصوصاٌ کمر درد می باشد . اگر صندلی مشکل دارد باید حتماٌ اصلاح شودنه اینکه کاربر خود را باشرایط فعلی تطبیق دهد . صندلی باید با ثبات و محکم با شد و بتوان آن را درحالیکه روی آن نشسته ایم ، تنظیم کنیم ، نشیمن وپشتی آن باید جاذب عرق بوده به هیچ وجه نایلونی نباشد ، زیاد سفت وخیلی نرم نباشد . نشیمن گاه صندلی طوری قرار بگیرد که وزن به ران ها منتقل شود نه به پاها . پشتی صندلی باید در جهت بالاوپائین عقب وجلو ، متحرک بوده تا وضعیت دلخواه را کاربر به آن بدهد و بعد ثابت شود . در کارهایی که توام با چرخش اند صندلی باید حول محور عمودی چرخش داشته باشد .

 

حوادث چشمی ناشی از کار

 

تقریباً 75 درصد تمام صدمات چشمی ناشی از کار را آسیبهای سطحی قرنیه واجسام خارجی تشکیل می دهند،بیشتر آسیبهای سطحی سریعاً‌ ترمیم می شوند . بدترین عارضه صدمات سطحی ‍چشم ، عفونت است . اختلال در سطح چشم باعث ورود عفونت به چشم می شود . خراشهایی که بخصوص بعلت اجسام خارجی آلی ایجاد می شود فرد را مستعد عفونت بعد از صدمه می کند .

حدود 4/1 تا 4 درصد آسیبهای چشمی در اثرورود اجسام خارجی به چشم ایجاد می شود . مشاغلی که بیشتر مخاطره آمیزند ، صنایع فلزی وکارهای ساختمانی است . شایعترین اجسامی که به چشم نفوذ می کنند شامل قطعات فلزی، شیشه ومیخ است . هر بیمار مشکوک به پارگی چشم را باید بلافاصله پس از انجام اقدامات اولیه لازم جهت بررسی کامل به بخش اورژانس ارجاع دارد.

درصد کمی از آسیبهای چشمی موجود در صنایع ناشی از مواجهه با مواد شیمیایی است ، ولی میزان بروز آسیب های شدید ناشی از این مواد قابل توجه است ، مهمترین مواد شیمیایی که در محیط کار باعث آسیب چشمی می شود اسیدها وبازهای قوی هستند که شایعترین راه آسیب پاشیدن تصادفی این مواد به چشم است . مواد شیمیایی دیگر حلالها ، حشره کشها ، علف کشها ، قارچ کشها و کودهای شیمیایی می باشد . در سوختگی ناشی از اسیدها ،  اسید نمی تواند به لایه عمیقی نفوذ کند . بغیر از اسید سولفوریک غلیظ واسید فلوریدریک که مانند قلیاها به سرعت بداخل چشم نفوذ کرده وباعث تخریب عمیق می شوند .

صدمات ناشی از مواد قلیایی بدین صورت است که ماده قلیایی مرتب به عمق نفوذ می کند، در نتیجه ممکن است باعث پارگی واز دست دادن چشم ،حتی ماهها وسالها بعداز مواجهه شود بنابراین صدمات ناشی از قلیا شدیدتر از اسید است .

در موارد قلیایی آمونیاک از بقیه خطرناکتر است ونمک های قلیایی کاسیم نسبت به بقیه قلیاها صدمات کمتری می زنند .

درمان اورژانس در هیچ یک از آسیب های دیگر مهمتر از موارد سوختگی شیمیایی چشم بخصوص سوختگی ناشی از مواد قلیایی نیست . اصل اساسی در درمان ، ازبین بردن ویا رقیق کردن سریع ماده شیمیایی وتلف نکردن عامل زمان است . به محض بروز حادثه باید فوراً‌ چشمها را با آب فراوان شستشو داد اهمیت ندارد که آب استریل باشد ، بلکه با هر آبی که در دسترس باشد باید شتشو را آغاز کرد . شستشو به میزان فراوان ومدت طولانی باید ادامه یابد. توصیه می شود ، شستشوی چشم حتی هنگام انتقال بیمار به بیمارستان هم ادامه یابد .

در صنایع ویا در آزمایشگاههایی که مواد شیمیایی بالقوه زیان آور مصرف می شود ، باید حتماً‌یک مکان شتشوی اورژانس چشم پیش بینی شده باشد . انجام این اقدامات ساده روی نتیجه نهایی تاثیر زیادی دارد ، ولی متاسفانه این مواد در محیط کار یا خانه بدرستی مراعات نمی شود .

ارسنیک و مشتقات آن در صنایع وکشاورزی بصورت گسترده استفاده می شود . علائم چشمی مسمومیت با ارسنیک شامل خارش ، سوزش ، آبریزش از چشمها همراه با پر خونی والتهاب وعدم تحمل نور می باشد .

مواد دیگری که سبب آسیب های چشمی می شود عبارتند از : دی سولفید کربن ، سرب ، جیوه اسمیوم که در صنایع الکترونیک بکار می رود . متیل الکل ونقره.

اشعه ها نیز ممکن است باعث ایجاد مشکلاتی در چشم وبینایی شود .

کشاورزان وماهیگیران ، افراد شاغل در ارتفاعات وبطور کلی کارگرانی که به اقتضای شغلشان در فضاهای باز و درتماس با نورخورشید کار می کنند بیشتر در معرض خطرند . بیشترین طیف آسیب رسان نورمرئی مربوط به نور آبی با طول موج 400 تا 500 نانومتر است ، که ممکن است سبب کوری ناشی از کسوف شود . در مورد صدمات مکانیکی در اثر تماس با انرژی برخی از انواع لیزرها شبکیه چشم تجزیه می شود .

یکی از علل دیگر ایجاد صدمات چشمی تماس طولانی با نور خورشید است . شایع ترین این نوع صدمات خیره شدن به نور خورشید است ؛ در کارگران جوشکار که بادستگاه قوس الکتریکی بمدت طولانی وبدون محافظ جوشکاری می کنند ، ممکن است آسیب شبکیه چشم ایجاد شود که به مرور باعث کاهش دائمی شدت بینایی می شود .

نور ناکافی یا نور درخشنده وبراق نیز باعث خستگی وتحریک چشم وسردرد می شود که بیشتر در سنین بالای 40 سال رخ می دهد . این علائم موقتی است وتماس مکرر سبب آسیب چشم می شود .

اشعه ماوراء بنفش ، مادون قرمز، میکروویو، اشعه X وذرات آلفا ،بتا ونوترونها هر کدام در شرایطی ممکن است سبب آسیب چشمی شوند .

بیماریهای ناشی از کار

مقدمه

بیماریهای ناشی از کار ( بیماریهای حرفه ای) ‌به بیماریهای گفته می شود که بر اثر اشتغال شخص ( کارگر ) به یک کار معین و تحت تأثیر شرایط آن کار پدید می آید . به عبارت دیگر مواجهه با عوامل فیزیکی ، شیمیائی ، زیست شناختی و روانشناختی محیط کار ، در بروز این بیماریها مؤثر است . این عوامل بیماریزا قابل تشخیص ، اندازه گیری و کنترل هستند ، مانند بیماریهای ناشی از سر و صدا .

بیماریهای ناشی از کار دارای خصوصیاتی می باشند ،‌ از جمله :

1.       این بیماریها به مرور زمان ایجاد می شوند ، مانند کری شغلی

2.       در بیشتر موارد درمان پذیر نمی باشند ، مثل کاهش بینائی

3.       این بیماری ها قابل شناسائی و پیشگیری می باشند .

4.       بهترین طریقه درمان این بیماریها از بین بردن عامل آنهاست .

 

بیماریهای شایع ناشی از کار

۱ - بیماری های ناشی از تأثیر گرما بر بدن

الف - گرمازدگی : در گرمازدگی ، کارگر دچار کمبود آب و املاح می شود و رنگ صورتش پریده و فشارخونش پائین می آید و نبض کند و ضعیف می شود . شروع گرمازدگی ناگهانی است که در آن پوست بدن بسیار گرم و خشک می شود . در گرمازدگی شدید کارگر ممکن است به علت اختلال در مرکز تنظیم حرارت بدن دچار شوک گرمائی شود .

ب - گرفتگی ( کرامپ عضلانی ) : در این حالت ابتدا کارگر دچار سردرد و سرگیجه می شود و شروع درد و گرفتگی عضلات ناگهانی است ودردهای شدید ، بیشتر در عضلات دست و بازو و سپس در پا و شکم دیده می شود . علت اصلی این عارضه از دست رفتن آب و املاح بدن است .

ج - اختلال عصبی - روانی : گرمای زیاد محیط کار می تواند باعث تحریک پذیری ، بی حوصلگی و بی علاقگی نسبت به کار شود .

د - عوارض پوستی : کارگرانی که در محیط های گرم و مرطوب کار می کنند به علت اختلال در کار غدد مترشحه عروق پوست دچار ضایعات پوستی به صورت بثورات قرمز رنگ و خارش دار می شوند .

مشاغلی که کارگران آن بیشتر در معرض خطر گرما و رطوبت هستند عبارتند از :

کشاورزان ، نانواها ، چوپانان ، ماهیگیران ، کارگران ساختمانی ، صنایع ذوب آهن ، کوره ها و ...

راههای پیشگیری :

·         استفاده از کلاههای حصیری در محیط های باز

·         پوشیدن لباس گشاد از جنس پنبه و کتان با رنگ روشن

·         خوردن مایعات خنک برای جبران نمک از دست رفته

·         رعایت ساعات کار و استراحت

·         عدم فعالیت بیش از حد توان فرد

۲ - بیماریهای ناشی از سرما

الف - عوارض ناشی از حساسیت نسبت به سرما

کهیر ناشی از سرما که معمولاً با بثورات  ، خارش ،‌ ورم و مورمورشدن عضو همراه است . همچنین شخص حساس ممکن است دچار اریتم ( قرمزی ) ناشی از سرما شود که علائم آن سرخ شدن پوست ، درد و پیدایش عروق و گرفتگی ( اسپاسم ) عضو است .

ب - عوارض ناشی از سرمازدگی :

در سرمازدگی دو حالت دیده می شود : سرمازدگی بدون اغما و سرمازدگی با اغما

·         در سرمازدگی بدون اغما شخص معمولاً دچار لرز شدید ،‌ درد شدید عضلانی بخصوص در ناحیه پشت گردن می شود . فشارخون بالا می رود و مشکلات ریوی افزایش پیدا می کند .

·         در سرمازدگی با اغما معمولا شخص بیهوش و بیحرکت می ماند و بدن او سفت می شود . مشاغلی که کارگران آن در معرض خطر سرما قرار دارند ، عبارتند از : کشاورزان ، دامپروران ، جنگل بانان ، کارگران ساختمانی ، کارگران سردخانه ها ، کارگران جاده سازی و تعمیرکاران مخابرات و برق .

راههای پیشگیری :

·         استفاده از لباسهای گرم و مناسب ( کفش ، کلاه ، دستکش )

·         کارکردن همراه با فواصل استراحت در محیط گرم

·         صرف غذا در محیط گرم واستفاده از غذا و آشامیدنی های گرم

·         استفاده از تسهیلات و امکاناتی مانند چادرهای مخصوص و گرم .

بیماریهای پوستی ناشی از کار

گرما و رطوبت

در صورتیکه محیط کار گرما ورطوبت بالایی داشته باشد و یا نوع کار همراه با انجام فعالیت شدید بدنی و عرق کردن زیاد بدن باشد ،در لایه سطحی پوست که از نژاد شاخی می باشد ، امکان صدمه خوردن ولیچ افتادگی وجود دارد ،  بنابراین طبقه شاخی نمی تواند وظیفه محافظتی خود را خوب انجام دهد و لذا ، عوارض وبیماریهایی را به دنبال دارد . یکی از شناخته شده ترین عوارض  گرما ورطوبت وتعریق ، پدیده عرق سوزی است که اکثراٌ در چین های بدن مثل کشاله ران وزیر بغل ، بوجود می آید در اثر رطوبت وتورم لایه های سطحی پوست دهانه غدد عرق بسته می شوند که این انسداد در اثر سائیدگی لباس نیز تشدید می گردد . تجمع عرق در داخل غدد عرق باعث التهاب پوست می شود وعلائمی  چون : قرمزی ، خارش ، سوزش، پوسته ریزی رابوجود می آورد که گاهی عفونتهای قارچی یا میکروبی نیز به آنها اضافه می شود . در محیط های گرم ومرطوب ، عفونتهای پوستی ، میکروبی و ویروسی نیز شیوع بیشتری دارد . چرا که بر اثر لیچ افتادگی ، عوامل بیماریزا

می توانند به لایه های زیرین پوست ، نفوذ کنند .

چه کسانی مستعد این عفونت ها هستند ؟

1-    ورزشکاران

2-    کارکنان آشپزخانه

3-    افرادی که از استخرها استفاده می کنند

4-    افرادی که در اطراف کوره ها ، کار می کنند

5-     ونظیر این ها می توانند مستعد این عفونت ها باشند ،

 علائم این عفونت های میکروبی :

1-    زخم ها

2-    التهاب سطحی یا عمیق

3-    ترشح چرکی ودردناک

 

گاهی مشاغل خاصی باعث ایجاد عفونت های نادر ومقاوم به درمان می شود ، مانند زخم های مزمن دردست ماهیگیران و ماهی فروشان که حتی گاهی نیاز به جراحی دارند . 

چراپوستهای مرطوب ؟

برای اینکه ویروسهای عامل زگیل از پوستهای مرطوب و زخم بهتر عبور می کنند به همین علت در کف پای ورزشکاران و کارکنانی که در استخر وسونا کار می کنند ، زگیل های شدید ومتعدد بروز می کند و یا در دست قصابها که مرتب دستهای خیس و مرطوب دارند شانس بروز زگیل بیشتر می باشد و آلودگی وسایل و لباسهای کار ، باعث برگشت وتکرار ضایعات درمان شده ، می گردند ویا باعث سرایت به سایر همکاران می گردد .

 

تماس با مواد شیمیایی

مواد شیمیایی می توانند به دو صورت تحریکی وآلرژیکی ، باعث التهاب وحساسیت پوست شود .  که با درجات کم وزیاد ، می توانند باعث تحریک پوست شوند که البته غلظت ماده ، نوع ماده و دفعات تماس با آن مواد ، در ایجاد و تشدید ضایعات پوستی موثر است .

انواع مواد اسیدی ، قلیایی و فرآورده های نفتی وبنزینی و حلال های شمیایی قادرند با حل کردن چربی بین سلولی پوست به زیر جلد پوست نفوذ کنند و باعث قرمزی وخارش شدید شوند و درموارد شدیدتر به صورت ترشح و تاول هم دیده می شود .

چه جاهایی بیشتردرمعرض تماس این مواد فرار می گیرند ؟

بیشتر این ضایعات را دردستها می بینیم ولی گاهی به علت آلوده شدن لباس ها ، ضایعات را می توان روی قسمتهای مختلف بدن ببینیم . ضایعاتی که در صورت رخ می دهد . بیشتر از طریق دست به صورت منتقل می شود و یا مواد به شکل گاز ، بخار ، گردوغبار در هوا پراکنده و روی پوست صورت می نشیند گاهی تغییرات رنگی پوست را درتماس شغلی با بعضی مواد شمیایی داریم و این مسئاله در مورد افرادی که در کارخانه ها با فلزات سنگین از قبیل نقره ، جیوه و. . .  سروکار دارند ممکن است به صورت لکه های تیره رنگ ، در محل تماس پوستی ببینیم

یکی دیگر از عوارض پوستی تماس با مواد شیمیایی ، سوختگی های شیمیایی می باشد . خیلی از مواد شیمیایی صنعتی هستند که می توانند باعث تخریب بافتی  وسوختگی شوند وعلاوه بر آن به دلیل جذب مقادیر بیشتر آن از طریق پوست ، باعث نارسایی کبدی و کلیوی گردد . گاهی علائم سوختگی پس از چند ساعت شروع می شود و ادامه تماس با مواد باعث صدمات بیشتری می شود از جمله :

قرمزی، التهاب ، سوزش ، خارش وسیاه شدن بافت زیرین پوست وایجاد زخم عمیق در آن .

اسیدها ، قلیاها ، سیمان ، فنل ، فسفر ، . . . موادی هستند که می توانند باعث سوختگی پوست ودر صورت جذب پوستی ، ایجاد مسمومیت کنند که گاهی برای کامل شدن درمان فرد نیاز به جراحی پیدا می کند .

یکی دیگر از عوارض تماس پوستی با مواد ، جوشهای چرکی است که به آن اکنه شغلی می گویند . موادی که می توانند منجر به این صدمه شود شامل : مواد هالوژنی ( کلر، ید ،. . . ) ، DDI ، بعضی مواد روغنی که در حفاریها به کار می رود ، گازوئیل ، روغن موتور ، آزبست فرآورده های قطران  می باشد . که این آکنه ها به شکل جوشهای قرمز ، چرکی ویا زیر پوستی سرسیاه وسرسفید ، در همان محل تماس پوستی با لباسهای آغشته با مواد شیمیایی ، بروز می کند که حتی بعد از بهبودی نیز ، جای زخم به جای می گذارد

 

تماس با نور خورشید

نور خورشید ترکیبی از چند نور می باشد که مخرب ترین جزء آن اشعه ماورا بنفش است که طول موج 400- 280 نانومتر دارد و با نفوذ به پوست باعث ایجاد صدماتی به سلول ها ورشته های ارتجاعی پوست می گردد . کسانی که بنا به شغلشان  وقت زیادی را در آفتاب صرف می کنند در معرض خطر بیشتری هستند که کشاورزان ، دامداران ، کارگران ساختمانی و . . . جزء این گروه می باشند .

عوارض نورخورشید را به 2 نوع حاد ( زودرس ) و مزمن ( دیررس ) می توان تقسیم کرد .

 آفتاب سوختگی ، مهم ترین عارضه زودرس اشعه ماوراء بنفش می باشد که می تواند خفیف یا شدید باشد . در مواردشدید پوست صورت ودست ها وسایر قسمتهای بدن که در معرض نور خورشید می باشد . علائم عمومی مانند تب ، لرز، بی قراری ، سردردو خواب آلودگی وضعف نیز ممکن است در فرد دیده شود . پوست های روشن وسفید نسبت به عوارض ماوراء بنفش حساسیت بیشتری دارند .

عوارض دیررس تماس با نورخورشید ، در اثر تخریب تدریجی ومستمر الیاف ارتجاعی پوست و سلولهای پوستی می باشد . ونتیجه آن ، شلی وافتادگی پوست ، چین وچروک ولکه ها یرنگی پوست می باشد . بیشتر از 50 درصد تغییرات پوستی که در افراد دیده می شود مربوط به صدمات آفتاب     می باشد . کشاورزان ودامداران که بیشترین فعالیت خود را در مقابل نور خورشید انجام می دهند دچار چین وچروک های عمیق پوستی در صورت و پشت گردن می شوند .

سلولهای رنگدانه ساز پوست در اثر تحریک نور ماوراء بنفش خورشید تکثیر و افزایش پیدا می کنند که آن را به شکل کک ومک ولکه های تیره رنگ در پوست افراد مسن می بینیم . آلرژی و واکنش حساسیتی به نور آفتاب از جمله عوارضی است که در بعضی افراد که آمادگی این بیماری رادارند ، مشاهده می شود . این حساسیت از یک دوره زمانی به بعد ایجاد می گردد درحالیکه قبلاٌ هیچ مشکلی نداشته ولی از یک زمانی به بعد دچار علائم قرمزی ، خارش ، و ضایعات کهیری در پوست صورت و نواحی روباز بدن می گردد که چند دقیقه تا  چند ساعت پس از تماس با نور آفتاب ایجاد می گردد و چنانچه تماس با نورخورشید تکرار شود ضایعات بدتر می شود .

 جدی ترین ومهم ترین عارضه دیررس آفتاب انواع سرطانهای پوستی است که در سنین پیری بروز می کند . وچون علت مهم آن آفتاب است بیشتر در مناطق روباز بدن مثل صورت ، گردن ، گوش ودستها ایجاد می گردد معمولاٌ به شکل زخم های مزمن و طول کشنده ای هستند که ابتدا باتصور زخم های معمولی ، درمان هایی روی آن انجام شده ولی بهبودی حاصل نشده لذا در صورت عدم تشخیص ودرمان به موقع ممکن است خطراتی برای فرد مبتلا داشته باشد . گاهی نیز سرطان پوستی به شکل یک خال سیاه رنگ که رشد سریعی داشته و گهگاه زخمی می شود بروز می کند .

 

اصول صحیح انجام کار در حالت نشسته :

بدن انسان به کار در حالت نشسنه.ویا ایستاده مداوم هماهنگی پیدا نکرده است و در حالت نشسته مداوم فشار بیشتری به کمر وارد می شود .نکته مهم در جلو گیری از بروز بیماریهای استخوانی عضلانی ناشی از کار ، ایجاد تنوع در کارمی باشد . مثلاٌ محیط و وظایف کاری به نحوی طراحی شوند که کاربر به طور مداوم در حالت ایستاده یا نشسته نباشد . اصول طراحی میز وصندلی در کارهای نشسته بسیار مهم هستند اگر صندلی یا میز مناسب نباشد کاربر زود خسته می شود . همینطور باید نور کافی آماده باشد . کاربری که به علت نور کم باید بطور مداوم برروی میز کار خود خم باشد مسلماٌ خیلی زود دچار ناراحتی های گردن می شود . امروزه برنامه های ورزشی متنوعی برای پرسنل اداری تهیه شده که مقداری از آنان در محیط کار ودسته جمعی انجام می شود .

 شایع ترین ناراحتی در افرادی که زیاد از حد کارهای نشسته انجام می دهند دردهای استخوانی عضلانی خصوصاٌ کمر درد می باشد . اگر صندلی مشکل دارد باید حتماٌ اصلاح شودنه اینکه کاربر خود را باشرایط فعلی تطبیق دهد . صندلی باید با ثبات و محکم با شد و بتوان آن را درحالیکه روی آن نشسته ایم ، تنظیم کنیم ، نشیمن وپشتی آن باید جاذب عرق بوده به هیچ وجه نایلونی نباشد ، زیاد سفت وخیلی نرم نباشد . نشیمن گاه صندلی طوری قرار بگیرد که وزن به ران ها منتقل شود نه به پاها . پشتی صندلی باید در جهت بالاوپائین عقب وجلو ، متحرک بوده تا وضعیت دلخواه را کاربر به آن بدهد و بعد ثابت شود . در کارهایی که توام با چرخش اند صندلی باید حول محور عمودی چرخش داشته باشد .

نرمش های کششی در محیط کار

قسمت عمده ای از وقت کارمندان در محیطی سربسته و با امکانات محدود برای تحرک جسمی سپری می شود. تغییرات محیط کار و تنوع و ظایف و مأموریت های شغلی در کنار بسیاری عوامل محیطی دیگر تأثیر زیادی بر روحیه کارکنان و تلاطم فکری آنان می گذارد. با این حال تحرک فیزیکی و نرمش های کششی به عنوان عامل آرامش بخش و نشاط آور در محیط کار معمولاً مغفول می ماند.

برخـلاف انتظار عمومـی، فعـالیت های کششی متناسـب بـا محـیط کار در رفـع بسـیاری از مشـکلات نظـیر سـردردهای تنشـی، خسـتگی زودرس، تحریک پذیری بیش از اندازه و تشدید بیماری های مفاصل و عضلات بخصوص در دهه های چهارم و پنجم زندگی تا اندازه زیادی مؤثر است.

برای حل این مشکل، پزشکان و متخصصان طب فیزیکی دو راهکار اساسی را پیش روی کارمندان قرار می دهند:

راهکار نخست معطوف به طراحی صندلی و وضعیت قرارگیری میز و کامپیوتر است به نحوی که کمترین انقباض در عضلات بدن ایجاد شده و بدن در وضـعیت خنثـی و طبیعی خـود اسـتقرار یابد. راهـکار دوم شـامل مجموعـه ای از توصـیه های حـرکتی بویژه نرمـش های کشـشی قـابل انجـام در محیط های کوچک برای حمایت از عضلات و مفاصل است.

وقتی پشت کامپیوتر و روی صندلی نشسته ایم لازم است فاصله کمر تا پشت صندلی پر باشد تا از خم شدن شانه ها به جلو جلوگیری شود. همچنین بایستی فاصـله نشـیمنگاه صـندلی از کف محل کار دارای ارتفاع مناسـب باشـد تـا مونیتور کامپیوتر دقـیقاً روبـروی چشـمان شـما قرار گیرد. در غیر اینصورت مجـبور می شـوید با خـم کردن گردن به عقـب به مـانیتور نگاه کنیـد که در طولانـی مـدت بـه مهـره هـای اول و دوم گردنـی آسیب وارد می نماید.

چنانچه نتوانید به آسانی پاها را روی کف زمین قرار دهید لازم است این فاصله را با یک سکوی چوبی یا ابزار مناسب دیگری پر کنید. نکته دیگر این که در کار با کامپیوتر، اسـتفاده از موس های بزرگ بر انواع کوچک تر ارجـحیت دارد بویـژه در خانـم ها اسـتفاده از مـوس هـای بزرگ، آسـیب و التهاب مچ دست را کمتر خواهد کرد.

نرمش های کششی مناسب در محیط کار:

1. گردن:

با قرار دادن کف دست روی سر، به آرامی سر را به سمت شانه همان دست بکشید. این کشش را حدود 10 ثانیه ادامه داده و برای هر شانه 2 تا 3 مرتبه تکرار کنید.

2. شـانه ها و سینه:

در یک کنج اتاق ایستاده و یک پا را جلوتر قرار دهید. آرنج و سـاعد هـر دسـت را روی یکی از دو دیـوار منتهـی به کـنج قـرار داده و 2 تا 3 مرتبه روی زانوی پایی که جلوتر است خم شوید تا حدی که در دست ها و سینه احساس فشار کنید. این فشار را 15 ثانیه ادامه دهید.

3. نرمـش کششی بازوها:

پس از یک دم عمیق. نفس را در سینه حبس کرده و دستان را تا حد ممکن بالا کشیده و 2 تا 3 ثانیه نگه دارید، سپس نفس خود را بیرون داده و دستان را به آرای پائین آورید. این نرمش را پنج مرتبه تکرار کنید.

4. نرمش های چرخشی روی صندلی:

در حـالی که روی صـندلی نشـسته اید با یک دسـت پشـتی صـندلی را گرفـته و آرای خود را به همان سـمت کشـیده و مـدت 5 ثانیـه همـین وضـع را ادامه دهید. این نرمش را 5 مرتبه تکرار نمائید.

5. نرمش های کششی ساعدها و دستان:

بـازو و سـاعد را کامـلاً در حـالت باز و کشـیده قـرار داده و بـا دسـت دیگـر بـه آرای انگشـتان و مـچ را به سـمت بالا فشـار دهید و در همین وضـعیت به مدت 5 تا 10 ثانیه نگه دارید. بار دیگر این نرمش را در حالی که انگشتان و مچ را به سمت پائین فشار می دهید تکرار کنید.

انجام این نرمش ها در محیط کار با مراقبت از مفاصل و عضلات توانایی آنها را حفظ می کند. البته نباید فراموش کرد که هیچ نرمشی به اندازه پیاده روی سریع در خارج از محیط کار به مدت 45 مدت و چهار بار در هفته بر تعادل وزنی و پیش گیری از بیماری های قلبی عروقی تأثیر مثبت ندارد.